Definicja
Badania czynników chemicznych
Regularne przeprowadzanie badań związanych z narażeniem środowiska pracy na substancje chemiczne jest jednym z istotniejszych aspektów zapewnienia prawidłowych warunków pracownikom.
Dzięki znajomości występujących w środowisku stężeń różnorodnych, szkodliwych dla zdrowia substancji w powietrzu, możliwe jest przewidywanie konsekwencji zdrowotnych, a także wdrażanie procedur profilaktycznych redukujących ryzyko zawodowe.
Najpowszechniejszą drogą wchłaniania chemicznych substancji do organizmu człowieka jest układ oddechowy. Wobec tego pomiary opierają się na przeprowadzaniu badań stężeń czynników chemicznych w powietrzu.
Jaki wpływ na zdrowie człowieka mają czynniki chemiczne?
Wpływ czynników chemicznych na organizm człowieka determinowany jest przez owe czynniki. Substancje chemiczne mogą mieć najróżniejsze właściwości i wpływać w wieloraki sposób na zdrowie pracownika.
Czynniki chemiczne mogą mieć działanie: wybuchowe, utleniające, łatwopalne, toksyczne, szkodliwe, żrące, rakotwórcze, mutagenne, wpływające na układ rozrodczy, wpływające na układ oddechowy itd. Niektóre czynniki chemiczne mogą wpływać na zaburzenia równowagi, koncentracji i ogólne samopoczucie. Inne mogą działać na psychikę pracownika.
W ramach badań stężeń czynników chemicznych możliwe jest przeprowadzanie pomiarów oraz ocenianie wpływu substancji chemicznych pod kątem:
- oceny ryzyka zawodowego,
- porównywania realnych warunków pracy z przepisami,
- oceny skuteczności procesów technicznych redukujących stężenia chemiczne w środowisku pracy,
- szacowania efektywności procesu technologicznego.
- Stężenia i zawartości amoniaku w zakresie: 1,2 – 60 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04041:1971).
- Stężenia i zawartości siarkowodoru w zakresie: 0,5 – 16 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04015-13:1996).
- Stężenia i zawartości tlenku azotu w zakresie: 0,29 – 23 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-04009-11:2008).
- Stężenia i zawartości ditlenku azotu w zakresie: 0,089 – 7,1 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-04009-11:2008).
- Stężenia i zawartości kwasu azotowego w zakresie: 0,120 – 9,7 mg/m3; z obliczeń (dokument odniesienia: PN-04009-11:2008).
- Stężenia i zawartości chloru w zakresie: 0,065 – 5,0 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04037-03:1975).
- Stężenia i zawartości formaldehydu w zakresie: 0,13 – 6,6 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04045-02:1976).
- Stężenia i zawartości ozonu w zakresie: 0,0150 – 0,450 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04007-2:1994).
- Stężenia i zawartości dekatlenku tetrafosforu w zakresie: 0,050 – 5,0 mg/m3; metodą spektrofotometryczną (dokument odniesienia: PN-Z-04073-1:2014-08).
- Stężenia i zawartości kwasu fosforowego w zakresie: 0,0690 – 6,9 mg/m3; sz obliczeń (dokument odniesienia: PN-Z-04073-1:2014-08).
- Stężenia i zawartości metanolu w zakresie: 0,8 – 900 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-81/Z-04028.01).
- Stężenia i zawartości acetonu w zakresie: 0,10 – 2000 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-79/Z-04057.01).
- Stężenia i zawartości ksylenu – mieszanina izomerów 1,2; 1,3; 1,4, w zakresie: 0,0670 –1820 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-78/Z-04116.01).
- Stężenia i zawartości etanolu w zakresie 0,050 – 4537 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: EV-PB-4 wydanie 1 z dnia 02.01.2017 r.).
- Stężenia i zawartości butanu-1-olu w zakresie: 0,050 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04023-2:1989).
- Stężenia i zawartości 2-metylopropanu-1-olu w zakresie: 0,120 – 1708 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-86/Z-04155/02).
- Stężenia i zawartości octanu etylu (0,0670 – 2441 mg/m3) i octanu n-butylu (0,0670 – 1138 mg/m3); metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-78/Z-04119/01).
- Stężenia i zawartości toluenu w zakresie: 0,050 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011, nr 1(67), s.35 – 44).
- Stężenia i zawartości 2-butoksyetanolu w zakresie: 0,050 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: EV-PB-4 wydanie nr 1 z dnia 02.01.2017 r., PN-Z-04023-02:1998).
- Stężenia i zawartości benzenu w zakresie: 0,050 – 333 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04016-10:2005).
- Stężenia i zawartości benzyny ekstrakcyjnej w zakresie: 24,0 – 2083 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-81/Z-04134.02).
- Stężenia i zawartości benzyny do lakierów w zakresie: 16 – 1388 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-81/Z-04134.03).
- Stężenia i zawartości nafty w zakresie: 1,67 – 900 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-92/Z-04227/02).
- Stężenia i zawartości styrenu w zakresie: 0,010 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-86/Z-04152/02).
- Stężenia i zawartości metakrylanu metylu w zakresie: 0,10 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-92/Z-04113/09).
- Stężenia i zawartości etylobenzenu w zakresie: 0,05 – 1128 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011, nr 1(67), s.35 – 44).
- Stężenia i zawartości heksanu w zakresie: 0,10 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04136-3:2003).
- Stężenia i zawartości cykloheksanonu w zakresie: 0,10 – 333 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04447:2014-06, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011, nr 1(67), s.35 – 44).
- Stężenia i zawartości cykloheksan w zakresie: 0,050 – 1124 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011, nr 1(67), s.35 – 44).
- Stężenia i zawartości heptanu w zakresie: 0,120 – 6776 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2004 nr 4(42) s. 67-73).
- Stężenia i zawartości octanu winylu w zakresie: 0,10 – 333 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-87/Z-04178/02).
- Stężenia i zawartości akrylonitrylu w zakresie: 0,05 – 500mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04113-12:2005).
- Stężenia i zawartości dichlorometanu w zakresie: 0,10 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-83/Z-04110/02).
- Stężenia i zawartości trimetylobenzenu – mieszanina izomerów w zakresie: 0,070 – 1820 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04016-4:1998).
- Stężenia i zawartości tetrahydrofuranu w zakresie: 0,0670 – 820 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2015 nr 4(86), s. 191-202).
- Stężenia i zawartości butan-2-olu w zakresie: 0,0670 – 1627 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04155-4:1996).
- Stężenia i zawartości propan-2-olu w zakresie: 0,20 – 7551 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-92/Z-04224/02).
- Stężenia i zawartości kwasu octowego w zakresie: 1,67 – 90 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04323:2004).
- Stężenia i zawartości tetrachloroetenu w zakresie: 0,1 – 569 mg/m3; metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-78/Z-04118-01).
- Stężenia i zawartości buta-1,3-dienu w zakresie: 0,175 – 600 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-84-Z-04014/02, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2017 nr 1(95), s. 73-85
- Stężenia i zawartości chloroetenu w zakresie: 0,5 – 60 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-78-Z-04112/01)
- Stężenia i zawartości 1-metoksy-2-propanolu w zakresie: 0,050-569mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04354:2005)
- Stężenia i zawartości butan-2-onu w zakresie: 0,230-1250 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04449:2014-06
- Stężenia i zawartości 2-etoksyetanolu w zakresie: 0,0450 – 126mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04023-02:1989
- Stężenia i zawartości 4-metylopentan-2-onu w zakresie: 0,050 – 600 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04372:2009
- Stężenia i zawartości akrylanu metylu w zakresie: 0,120 – 680mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04113-05:1989
- Stężenia i zawartości izopentanu (2-metylobutanu) w zakresie: 0,240 – 6777 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04376:2010
- Stężenia i zawartości metakrylanu butylu w zakresie: 0,0740 – 920 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04283:2001
- Stężenia i zawartości metylocykloheksanu w zakresie: 0,0750 – 3375 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2011 nr. 1 (67), s. 185-192
- Stężenia i zawartości octanu-2-butoksyetylu w zakresie: 0,050 – 416 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04304:2003
- Stężenia i zawartości octanu-2-etoksyetylu w zakresie: 0,110 – 470mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04023-02:1989
- Stężenia i zawartości octanu-2-metoksy-1-metyloetylu w zakresie: 0,150 – 3291 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04119-10:2008
- Stężenia i zawartości octanu-2-metoksyetylu w zakresie: 0,090 – 513 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2010 nr 1 (63), s. 185-192
- Stężenia i zawartości octanu izobutylu w zakresie: 0,110 – 2527 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04119-11:2008
- Stężenia i zawartości octanu metylu w zakresie: 0,080 – 1820 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04119-01:1978
- Stężenia i zawartości octanu propylu w zakresie: 0,060 – 3020 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04119-11:2008
- Stężenia i zawartości etylotoluenu (mieszanina izomerów: 2-etylotoluen, 3-etylotoluen, 4-etylotoluenw zakresie: 0,0670-1800 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04116-5:1998
- Stężenia i zawartości pentanu w zakresie: 0,340 – 9089 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04318:2005
- Stężenia i zawartości oktanu w zakresie: 0,10 – 2277 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04166-02:1986
- Stężenia i zawartości fenolu w zakresie: 0,0670 – 920 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 1999 nr 22, s. 91-95)
- Stężenia i zawartości formaldehydu w zakresie: 0,0280 – 14 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: EV-IR-52 wyd. 1 z dn. 14.10.2019 r.)
- Stężenia i zawartości 4-hydroksy-4-metylopentan-2-onu w zakresie: 0,060 – 1027 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04368:2005)
- Stężenia i zawartości octanu izopropylu w zakresie: 0,060 – 2111 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04119-7:2006)
- Stężenia i zawartości chlorobenzenu w zakresie: 0,110 – 861 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04022-3:2001)
- Stężenia i zawartości chloroformu w zakresie: 0,40 – 500 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04187-02:1988)
- Stężenia i zawartości akrylanu butylu w zakresie: 0,120 – 333 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04113-06:1986)
- Stężenia i zawartości kumenu w zakresie: 0,070 – 569 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04016-6:1998)
- Stężenia i zawartości epichlorohydryny w zakresie: 0,024 – 527 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04029-01:1981
- Stężenia i zawartości 2-(2-butoksyetoksy) etanolu w zakresie: 0,150 – 637 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04399:2011
- Stężenia i zawartości glikolu etylenowego w zakresie: 0,210 – 444 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 1997, nr 17 str. 55-59
- Stężenia i zawartości 2-metoksyetanolu w zakresie: 0,10 – 430 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04167-02:1986
- Stężenia i zawartości 2-metoksyetanolu w zakresie: 0,10 – 430 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04167-02:1986
- Stężenia i zawartości krezolu – mieszanina izomerów w zakresie: 0,340 – 350 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 1999, nr 22 str. 91-95)
- Stężenia i zawartości kwasu akrylowego w zakresie: 0,67 – 722 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04113-08:1992)
- Stężenia i zawartości trichloroetenu w zakresie: 0,040 – 1138 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: NIOSH NMAM Fourth Edition 8/15/94, Method 1022, Issue 2)
- Stężenia i zawartości metanolu w zakresie: 0,32 – 400 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04476:2016-10)
- Stężenia i zawartości kwasu octowego w zakresie: 0,021 – 138 mg/m3 metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną GC-FID (dokument odniesienia: PN-Z-04323:2004)
Wyposażenie
Wyposażenie pomiarowe ENVILAB-EKO.
Laboratorium środowiska pracy ENVILAB-EKO do badań stężeń i czynników chemicznych wykorzystuje kompleksową aparaturę pomiarową. Do badania stężeń substancji chemicznych wykorzystujemy:
- Cyfrowy miernik przepływu Gilibrator-2
- Spektrometr UV-1800
- Wagę cyfrową RadWag
- Wagę nieautomatyczną, elektroniczną RadWag
- Miernik gazów ALTER typ GasHunter
- Chromatograf gazowy Agilent 7820A
- Aspirator indywidualny GILIAN GilAir 3
Normy
Normy i zapisy prawne określające przeprowadzane badanie stężeń czynników chemicznych:
Do najważniejszych norm i zapisów prawnych określających przeprowadzanie badań stężeń czynników chemicznych możemy zaliczyć normę polską:
N-Z-04008-7:2002+Az1:2004 „Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Zasady pobierania próbek powietrza w środowisku pracy i interpretacji wyników.
Kolejną obowiązującą normą jest PN-EN 689+AC:2019-06 „Narażenie na stanowiskach pracy – Pomiary narażenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne – Strategia badania zgodności z wartościami dopuszczalnymi”.
